Een crannog (; Iers: crannóg [ˈkɾˠan̪ˠoːɡ]; Schots-Gaelisch: crannag [ˈkʰɾan̪ˠak]) is typisch een gedeeltelijk of volledig kunstmatig eiland, meestal gebouwd in meren en estuariene wateren van Schotland, Wales en Ierland. In tegenstelling tot de prehistorische paalwoningen rond de Alpen, die aan de oevers werden gebouwd en pas later onder water kwamen te staan, werden crannogs in het water gebouwd en vormden zo kunstmatige eilanden.
Crannogs werden gedurende vijf millennia gebruikt als woningen, van de Europese neolithische periode tot laat in de 17e / vroege 18e eeuw. In Schotland is er geen overtuigend bewijs in het archeologische verslag van het gebruik in de vroege en midden bronstijd of in de Noorse periode. De radiokoolstofdatering verkregen van belangrijke sites zoals Oakbank en Redcastle geeft met een betrouwbaarheidsniveau van 95,4 procent aan dat ze dateren uit de late bronstijd tot de vroege ijzertijd. De datumbereiken vallen na ongeveer 800 voor Christus en kunnen dus door de smalste marges worden beschouwd als de late bronstijd. Cranogs worden op verschillende manieren geïnterpreteerd als vrijstaande houten constructies, zoals bij Loch Tay, hoewel ze vaker zijn samengesteld uit penseel, steen of houten terpen die met houten palen kunnen worden bekleed. In gebieden zoals de Buiten-Hebriden van Schotland was hout vanaf het Neolithicum echter niet meer beschikbaar. Dientengevolge zijn crannogs volledig gemaakt van steen en ondersteunende drystone-architectuur daar gebruikelijk. Tegenwoordig verschijnen crannogs meestal als kleine, cirkelvormige eilandjes, vaak 10 tot 30 meter (30 tot 100 ft) in diameter, bedekt met dichte vegetatie vanwege hun ontoegankelijkheid voor grazend vee.
Etymologie en onzekere betekenissen
Het Ierse woord crannóg is afgeleid van het Oud-Ierse crannóc, dat verwijst naar een houten constructie of vat, afkomstig van crann, wat "boom" betekent, achtervoegsel "-óg", een verkleinwoord dat uiteindelijk aan het Welsh is ontleend.
