Λόγος (φιλοσοφία)
Λόγος είναι η ικανότητα συνειδητής εφαρμογής της λογικής, με την εξαγωγή συμπερασμάτων από νέες ή ήδη υπάρχουσες πληροφορίες, με στόχο την αναζήτηση της αλήθειας. Συνδέεται στενά με τέτοιες χαρακτηριστικές ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η φιλοσοφία, η επιστήμη, η γλώσσα, τα μαθηματικά και η τέχνη, και κανονικά θεωρείται ότι είναι μια διακριτική ικανότητα, που κατέχουν οι άνθρωποι. Ο λόγος, μερικές φορές, αναφέρεται ως ορθολογισμός.Ο συλλογισμός συνδέεται με τις πράξεις της σκέψης και της γνώσης, και περιλαμβάνει τη χρήση της νόησης κάποιου. Το πεδίο της λογικής μελετά τους τρόπους, με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν επίσημο συλλογισμό, για να παράγουν λογικά έγκυρα επιχειρήματα. Ο συλλογισμός μπορεί να υποδιαιρεθεί σε μορφές λογικού συλλογισμού, όπως σε παραγωγικό συλλογισμό, σε επαγωγικό συλλογισμό και σε απαγωγικό συλλογισμό. Ο Αριστοτέλης, έκανε μια διάκριση μεταξύ του λογικού λόγου συλλογισμού (κατάλληλη λογική) και της διαισθητικής συλλογιστικής, στην οποία η συλλογιστική διαδικασία μέσω της διαίσθησης, όσο έγκυρη κι αν είναι, μπορεί να τείνει προς το προσωπικό και το υποκειμενικά αδιαφανές. Σε ορισμένα κοινωνικά και πολιτικά περιβάλλοντα, λογικοί και διαισθητικοί τρόποι συλλογισμού μπορεί να συγκρούονται, ενώ σε άλλα πλαίσια η διαίσθηση και ο τυπικός λόγος θεωρούνται ως συμπληρωματικοί και όχι ως αντίπαλοι. Για παράδειγμα, στα μαθηματικά, η διαίσθηση είναι συχνά απαραίτητη για τις δημιουργικές διαδικασίες που σχετίζονται με την επίτευξη μιας επίσημης απόδειξης, αναμφισβήτητα την πιο δύσκολη από τις τυπικές συλλογιστικές εργασίες.
Ο συλλογισμός, όπως η συνήθεια ή η διαίσθηση, είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους η σκέψη μετακινείται από μια ιδέα σε μια σχετική ιδέα. Για παράδειγμα, ο συλλογισμός είναι το μέσο με το οποίο τα λογικά άτομα κατανοούν τις αισθητηριακές πληροφορίες από το περιβάλλον τους ή εννοιολογούν αφηρημένες διχοτομίες, όπως αιτία και αποτέλεσμα, αλήθεια και ψέμα ή ιδέες σχετικά με έννοιες του καλού ή του κακού. Ο συλλογισμός, ως μέρος της λήψης εκτελεστικών αποφάσεων, ταυτίζεται επίσης στενά με την ικανότητα αυτοσυνείδητης αλλαγής, όσον αφορά τους στόχους, τις πεποιθήσεις, τις στάσεις, τις παραδόσεις και τους θεσμούς, και επομένως με την ικανότητα για ελευθερία και αυτοδιάθεση.Σε αντίθεση με τη χρήση του "λόγου" ως αφηρημένο ουσιαστικό, ένας λόγος είναι μια εκτίμηση που δίνεται η οποία, είτε εξηγεί, είτε δικαιολογεί γεγονότα, φαινόμενα ή συμπεριφορές. Οι λόγοι δικαιολογούν αποφάσεις, υποστηρίζουν εξηγήσεις φυσικών φαινομένων και μπορούν να δοθούν λόγοι για να εξηγηθούν οι ενέργειες (συμπεριφορά) των ατόμων.
Η χρήση λογικής ή συλλογιστικής μπορεί επίσης να περιγραφεί πιο ξεκάθαρα ως παροχή καλών ή των καλύτερων λόγων. Για παράδειγμα, κατά την αξιολόγηση μιας ηθικής απόφασης, «η ηθική είναι, τουλάχιστον, η προσπάθεια να καθοδηγήσει κανείς τη συμπεριφορά του με τη λογική, δηλαδή, να κάνει αυτό που υπάρχουν οι καλύτεροι λόγοι για να κάνει, ενώ δίνει ίση (και αμερόληπτη) βαρύτητα στα συμφέροντα όλων εκείνων, που θίγονται από αυτό που κάνει κάποιος».Οι ψυχολόγοι και οι γνωστικοί επιστήμονες, προσπάθησαν να μελετήσουν και να εξηγήσουν πώς οι άνθρωποι συλλογίζονται, π.χ. ποιες γνωστικές και νευρικές διεργασίες εμπλέκονται, και πώς οι πολιτισμικοί παράγοντες επηρεάζουν τα συμπεράσματα που αντλούν οι άνθρωποι. Το πεδίο της αυτοματοποιημένης συλλογιστικής, μελετά πώς η συλλογιστική μπορεί ή όχι να μοντελοποιηθεί υπολογιστικά. Η ψυχολογία των ζώων, εξετάζει το ερώτημα εάν άλλα ζώα εκτός από τον άνθρωπο μπορούν να συλλογιστούν.
