Ως λεξικό, επίτομο ή πολύτομο εννοείται το σύνολο των λέξεων που βρίσκουμε στη γραμματεία κάποιας γλώσσας -συνηθέστερα αλφαβητικά ταξινομημένων- με σχετική πραγματεία επί της σημασίας τους, στηριζόμενη σε λεξικογραφικούς κανόνες.
Ο συστηματικός κατάλογος λέξεων ενός λεξικού στοχεύει συνήθως να προσδώσει στον αναγνώστη ένα συγκεκριμένο είδος γνώσης και για αυτό συντάσσεται εξαρχής ακολουθώντας έναν σκοπό. Ο σκοπός τις περισσότερες φορές είναι η ερμηνεία των λέξεων είτε μιας γλώσσας σε συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, ή των γλωσσικών ιδιωμάτων των όρων ενός κλάδου, των επιστημών γενικώς, ανεξαρτήτως γλώσσας, της ιδιωματικής γλώσσας ενός συγγραφέα. Η ανάλυση της γλώσσας χαρακτηρίζει κυρίως τα γλωσσικά λεξικά. Η ανάλυση της ετυμολογίας των λέξεων χαρακτηρίζει ως στόχος τα ετυμολογικά λεξικά, η περιγραφή της σημασίας των λέξων τα εγκυκλοπαιδικά λεξικά, ενώ η ορθή γραφή τα ορθογραφικά λεξικά. Υπάρχουν επίσης λεξικά ανωμάλων ρημάτων, λεξικά εννοιών καθ' ομάδας κ.λπ.
Η ιστορία των λεξικών
Η ιστορία των λεξικών είναι αρχαιότατη σε πολιτισμούς που ελάχιστα ήλθαν σε επαφή, ή και καθόλου ακόμα, με τον ευρωπαϊκό, όπως ο κινεζικός ή ο ινδικός, στους οποίους οι λεξικογραφικές προσπάθειες απαντώνται πολύ πριν γεννηθεί η αρχαιοελληνική φιλολογία. Στην αρχαία Ελλάδα τα πρώτα λεξικά είναι γλωσσάρια, γλώσσαι, κυρίως ομηρικά, στα οποία οι λέξεις κατατάσσονταν με τη σειρά που απαντούνταν στον Όμηρο. Η αλφαβητική ταξινόμηση (αλφαβητική τάξις) είναι πρακτική που ακολουθήθηκε μεταγενέστερα, όπως και ο όρος λεξικόν. Εκτός από το βοηθητικό στόχο τους τα γλωσσάρια υπό την επίδραση της Σοφιστικής έγιναν πολυπλοκότερα, περιλαμβάνοντας γραμματικά και ετυμολογικά στοιχεία κυρίως στις λεξικογραφικές προσπάθειες του Δημόκριτου και του Γοργία.
