Στην Ηφαιστειολογία και ειδικότερα την Πετρολογία ως ηφαιστειογενή πετρώματα, ή έκχυτα πετρώματα χαρακτηρίζονται τα πετρώματα εκείνα που σχηματίσθηκαν ή σχηματίζονται από τις λάβες των ηφαιστείων που εκχύνονται είτε στην επιφάνεια του γεωφλοιού, (εξ ου και η ονομασία τους), είτε αποθηκεύονται σε κοίτες ή σύγκλινα αυτού, δημιουργώντας ομώνυμες φλέβες.
Γενικά
Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 5 έως 10 κ.χλμ. ηφαιστειακών πετρωμάτων υπό μορφή λάβας προστίθεται στο γεωφλοιό, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αποθηκεύεται σε φλέβες και κοίτες ενώ μόνο το 1 κ.χλμ. εκχύνεται στην επιφάνεια. Παρά ταύτα διαπιστώνεται ότι ο όγκος του ωκεάνιου γεωφλοιού να παραμένει σταθερός. Αυτό ερμηνεύεται από τις καταβυθίσεις αυτού μέσα στην ασθενόσφαιρα του ανώτερου γεωμανδύα. Αντίθετα οι προσθήκες στον ηπειρωτικό γεωφλοιό (δηλαδή του 1 κ.χλμ./έτος) παραμένουν σταθερές, αποτελώντας έτσι το μεγαλύτερο μέρος του, τουλάχιστον μέχρι βάθους ενός χιλιομέτρου.
Όλα τα ηφαιστειογενή πετρώματα περιέχουν ποσότητα ραδιενεργού καλίου, επιτρέποντας έτσι μέσω αυτού τη ραδιοχρονολόγησή τους.
Τα ηφαιστειογενή πετρώματα, καλούμενα γενικώς και ηφαιστίτες, αποτελούν μία από τις τρεις υποκατηγορίες των μαγματικών ή εκρηξιγενών πετρωμάτων.
Είδη
Βασικά τα ηφαιστειογενή πετρώματα διακρίνονται εκ του τόπου έκχυσής τους σε ωκεάνια και σε ηπειρωτικά και επιμέρους ανάλογα 1) του γεωλογικού χρόνου δημιουργίας τους, 2) της μορφής που λαμβάνουν μετά την έκχυσή τους και 3) εκ της χημικής τους σύσταση (που προσδιορίζεται με την εκατοστιαία περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO2)) σε:
α) παλαιοηφαιστειογενή και β) νεοηφαιστειογενή πετρώματα,
α) έκχυτα ή άστρωτα και β) στρωσιγενή ηφαιστειακά πετρώματα,
