Een gewelf is een gebogen schaalvormige bouwconstructie voor het vrij overdekken van een ruimte, die vooral in kerken, kelders, kasteelzalen of bruggen toegepast wordt.
Gewelven kunnen in allerlei materialen worden uitgevoerd, onder meer in baksteen, beton, natuursteen en hout.
Constructie
Om een gemetseld gewelf te kunnen construeren, is meestal eenformeel nodig. Bij het bouwen van ribgewelven worden alleen de ribben met het formeel ondersteund. Voor de gewelfvlakken wordt dan tijdens het uit de hand metselen een los formeel gebruikt.
In Byzantijnse bouwwerken metselde men bij voorkeur zonder formeel: de stenen werden zodanig geplaatst dat ze tijdens het metselen elkaar in evenwicht houden.
Ontwikkeling van het gewelf
Myceense beschaving
Een vroeg voorbeeld van het gebruik van een gewelf vormen de koepelgraven (tholos-graf) waarbij het gewelf van de stenen grafkamer gevormd wordt door horizontale, geleidelijk uitgekraagde concentrische steenlagen. Het gewelf heeft de vorm van een immense bijenkorf. Boven op het gewelf ligt een massa aarde die door zijn gewicht het gewelf samenhoudt.
