De tomaat is een vrucht, afkomstig van de tomatenplant (Solanum lycopersicum, synoniem: Lycopersicon esculentum). De populaire vrucht is culinair gezien eengroente.
De rijpe vrucht is dan wel gezond, maar dit is in tegenstelling tot de rest van de plant, die giftig is: de plant hoort tot het geslacht nachtschade. De gifstof in deze plant heet tomatine; het is een glycoalkaloïde. De stof wordt door de plant geproduceerd als afweerstof tegen allerlei ziekteverwekkers en is ook giftig voor de mens. Bij het rijpen van de vrucht verdwijnt de gifstof hieruit, hierdoor wordt de vrucht eetbaar maar ook gevoeliger voor schimmels en bacteriën.
Oorsprong
Tomaten zijn afkomstig uit Meso-Amerika, waar de voorvaderen van de Inca's en de Maya's kleine varianten kweekten. Toen de Spanjaarden Mexico veroverden was de plant daar al ingeburgerd. De Spaanse conquistadores stuurden planten met kleine gele vruchten, die in het Nahuatl, de taal van de Azteken xitomatl, werden genoemd, naar Spanje (het woord is verwant aan een ander Azteeks woord, namelijk xipotatl, de aardappel - vergelijk het Engelse potato en tomato). De als giftig beschouwde planten werden als sierplant geteeld.
