Eenruimtevaarder, astronaut of kosmonaut is een persoon die in de ruimte is of in de ruimte is geweest. In de praktijk is dat iemand die met een ruimtevaartuig of een vliegtuig door de ruimte reist of gereisd heeft.
Volgens de definitie van de Amerikaanse luchtmacht begint de ruimte vanaf een hoogte van 80,5 kilometer (50 mijl), volgens de Fédération Aéronautique Internationale vanaf een hoogte van 100 kilometer. Consequentie hiervan is dat een aantal piloten die in de periode 1962-1968 met X-15-vliegtuigen hebben gevlogen door de Amerikaanse luchtmacht als ruimtevaarders beschouwd worden. De FAI erkent deze piloten niet als ruimtevaarders, met uitzondering van Joseph Walker, die tweemaal boven de 100 kilometer uitkwam.
De eerste ruimtevaarders werden op aarde geportretteerd als helden. Zij moesten lange reizen maken langs de hoofdsteden van bevriende landen, en werden veelal met gejuich onthaald. Dat had ook alles te maken met de toentertijd heersende Koude Oorlog waarbij de in de ruimtevaart behaalde successen dankbaar werden gebruikt voor propagandadoeleinden.
De heldenstatus van de ruimtevaarders verminderde na het Project Apollo, mede omdat het er al zo veel werden en ook omdat het publiek het een beetje moe werd. Zeker met de komst van de Spaceshuttle lijkt ruimtevaart vanzelfsprekend geworden.
